اعمال جراحی در حیوانات خانگی، ممکن است به صورت انتخابی و یا در صورت بروز مشکلی در سلامت حیوان با هدفی خاص درمانی انجام شود. میزان موفقیت یک جراحی تا حدود زیادی به مراقبتهای بعد از آن بستگی دارد. حتی در برخی موارد بحرانی، نجات جان بیمار، به مراقبت هایی بستگی دارد که پس از جراحی در بیمارستان و یا منزل انجام میگیرد.
نکات زیادی وجود دارد که لازم است صاحبان حیوانات در جهت کمک به بهبودی حیوانات خود مورد توجه قرار دهند تا هرچه سریعتر به سلامت کامل بازگردند.
پس از انجام هر عمل جراحی، بیمار باید در طول مدت به هوش آمدن به مکانی آرام و ساکت منتقل شود. در این مدت لازم است به طور مدام حیوان تحت نظر باشد. بهتر است بستر نسبتاً بزرگ و راحتی برای استراحت حیوان در نظر گرفت. قرار گرفتن روی بستر خشک و تمیز سبب جلوگیری از عفونتهای ثانویه در محل بخیه ها و شکاف جراحی خواهد شد. بیماری که تحت عمل جراحی طولانی مدت قرار گرفته است و یا حیوانات پیر و ناتوان، لازم است تا زمانی که قادر به خوردن و آشامیدن نشده اند، از راه وریدی سرم غذایی دریافت کنند. زمان خوردن و آشامیدن حیوان پس از عمل جراحی بسته به نوع عمل متفاوت میباشد. در برخی از جراحیهای دستگاه گوارش، حتی لازم است تا ۴۸ ساعت غذا در اختیار حیوان قرار نگیرد. صرف نظر از نوع جراحی، توصیه میشود تا زمان به هوش آمدن کامل حیوان، آب و غذا داده نشود. پس از به هوش آمدن کامل، ابتدا حجم کمی آب در اختیار بیمار قرار داده و در صورتی که تا چند ساعت استفراغ رخ نداد، حجم بیشتری آب و سپس غذا در اختیارش قرار گیرد.
در مورد جراحیهای دستگاه گوارش (مری، معده و یا روده ها) توصیه میشود ترکیب غذایی داده شده به حیوان تا چند روز به صورت نرم و حریره ای و فاقد چربی باشد مانند: لعاب برنج، سیب زمینی له شده به همراه گوشت جوجه له شده و دوغ. بهتر است غذا به دفعات زیاد و هربار با حجم کم به حیوان داده شود.
نکته دیگری که لازم است مورد توجه صاحب بیمار قرار گیرد، درجه حرارت بدن حیوان میباشد. در مورد حیواناتی که پس از جراحی و در زمان به هوش آمدن دچار افت درجه حرارت شده اند، باید از کیسه آب گرم و یا حوله گرم جهت گرم نگه داشتن بدن حیوان استفاده شود.
تا زمانی که حیوان هوشیاری کامل خود را به دست نیاورده و خوابیده است، بهتر است به طور متناوب به سمت راست و چپ تغییر حالت داده شود. حتی گاهی میتوان حیوان را به روی جناغ سینه قرار داد.
گاهی ممکن است حملات ناگهانی عصبی پس از اتمام جراحی در طول به هوش آمدن، در نتیجه اثر برخی از داروهای بیهوشی رخ دهد. این گونه حملات معمولاً کوتاه مدت بوده و بدون نیاز به درمان خاصی برطرف میشوند و جای هیچگونه نگرانی نیست.
لازم است به طور روزانه بخیه ها کنترل شوند و علائمی نظیر قرمزی، تورم و یا ترشحات، جدی محسوب شود و با دامپزشک جراح مشاوره صورت گیرد.
نباید حیوان محل بخیه ها را گاز گرفته و یا لیس بزند. لیس بیش از حد اطراف ناحیه برش، سبب التهاب و حتی عفونت خواهد شد و علاوه بر آن گاز گرفتن در برخی موارد موجب باز شدن بخیه ها و تحریک ناحیه میشود. اگر نمیتوانید مانع گاز گرفتن و لیس زدن محل جراحی شوید باید از قلاده الیزابت برای حیوان استفاده کنید.
این قلاده دور گردن حیوان قرار گرفته و مانند قیف، سر حیوان را در خود جای میدهد و مانع رسیدن دهان به محل بخیه ها خواهد شد. گاهی لازم است جهت جلوگیری از دستکاری موضع عمل توسط حیوان ( خصوصاً اگر ناحیه عمل در سر و گردن حیوان باشد) با بانداژ کردن پنجه ها، حیوان را کنترل کرد. ممانعت از آسیبهای خودی توسط خود حیوان از مهمترین نکات در پرستاری از بیمار پس از عمل جراحی است.
معمولاً بخیه ها پس از ۱۰ الی ۱۴ روز کشیده میشد. در این مدت مسأله بسیار مهم محدود کردن فعالیت و تحرک حیوانات، خصوصاً در مورد حیوانات فعال و پرانرژی میباشد. فعالیت بدنی زیاد میتواند باعث بروز برخی مشکلات پس از جراحی، از قبیل خونریزی و یا باز شدن بخیه ها گردد.
کاهش تحرک حیوان احتمالاً باعث یبوست خواهد شد. بنابراین در این زمان از دادن غذاهایی که عامل یبوست هستند باید پرهیز نمود.
در طول مدت بعد از عمل جراحی تا زمان برداشت بخیه ها، باید روزانه بخیه ها را کنترل نمود و از سالم بودن آنها مطمئن شد.
بهتر است حداقل تا ۵ روز پس از عمل حیوان حمام نشود. این امر باعث میشود تا محل بخیه ها بدون بروز عفونت، التیام یابد.
ممکن است حیوانی نسبت به مواد نخ بخیه حساسیت داشته باشد و در موضع یک عفونت خفیف ایجاد شود. اگرچه این اتفاق نادر است اما باید مورد توجه قرار گیرد. معمولاً حیوان خیلی سریع به وضعیت بدنی طبیعی خود بازمیگردد. حتی ممکن است این اتفاق در مدت یک تا دو روز رخ دهد.
پس از اعمال جراحی حیوان باید تا چند روز جهت تقویت و تسریع درمان و همچنین پیشگیری از بروز عفونت، دارو دریافت کند که اینها می توانند تزریقی و یا خوراکی باشند که توسط دامپزشک معالج تجویز میگردند و حتماً لازم است توصیه های دارویی دامپزشک را جدی گرفته و به دقت و به موقع به کار برد.
در صورتی که حیوان علائمی از حضور درد را نشان داد، میتوان از دامپزشک خواست که داروی ضد درد مناسب معرفی نماید.
از دیگر عوارض احتمالی جراحیها خونریزی میباشد. خصوصاً این عارضه پس از جراحیهای طحال شایعتر است. خونریزی شدید باعث کاهش فشار خون و در نتیجه، کاهش اکسیژن رسانی به بافتهای بدن خواهد شد. گاهی خونریزی به صورت پنهان در داخل حفره بدن رخ میدهد که تشخیص آن دشوار خواهد بود.
برخی از علائم که میتوانند نشان دهنده یک خونریزی در نقطه ای از بدن باشند عبارتند از: رنگ پریدگی مخاط، نبض ضعیف و ضربان قلب با تعداد بالا. اینها باید بعد از جراحی به طور دقیق تحت کنترل قرار گیرد.
با مراقبتی صحیح و دلسوزانه و کنترل دقیق وضعیت بیمار میتوان به بهبود هرچه سریعتر حیوان و کاهش عوارض پس از جراحی کمک کرد.
دکتر نازنین جعفری
متخصص جراحی و بیهوشی دامپزشکی
